کارت‌های بانکی و سیستم‌های پرداخت غیرتماسی در صنعت حمل و نقل
تکنولوژی سیستم پرداخت کارت‌های بین‌المللی به نقطه‌ای از حیات خود رسیده است که کاملا می‌تواند نیازهای سیستم حمل و نقل را برآورده کند. این مقاله نگاهی به رویکرد استفاده از این کارت‌ها و مزایای آن برای ارگان‌های عمومی حمل و نقل دارد. این برنامه در برخی از کشورهای پیشرفته در حال اجراست و تا به امروز ثابت شده است که استفاده از کارت‌های بین‌المللی در صنعت حمل و نقل منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌ها، ایجاد روش‌های درآمدزایی جدید، افزایش رضایت مشتریان و ایجاد یکپارچگی در تمام بخش‌های حمل و نقل می‌شود.
رایج‌ترین شبکه‌های مالی جهان یعنی ویزا و مسترکارت اقدام به تدوین استاندارد کارت‌های بانکی بین‌المللی کرده‌اند. مشتریان (مسافران) قادر خواهند بود تا از متدهای پرداخت الکترونیک مانند کارت‌های اعتباری، نقدی و پیش‌پرداختی که توسط این شبکه‌ها پردازش می‌شوند استفاده کنند. در صورتی‌که یک ارگان حمل و نقل خود را با این استاندارد سازگار کند، می‌تواند وظیفه نگهداری سیستم پرداخت کرایه را از خود ساقط و به عنوان یک پذیرنده که قابلیت دریافت پرداخت‌های الکترونیک را دارد، ایفای نقش کند. این در حالیست که شرکت‌های حمل و نقل سالانه مبالغ هنگفتی را صرف سیستم اختصاصی پرداخت کرایه می‌کنند. به‌طور مثال اداره حمل ونقل لندن سالانه بیش از 100 میلیون دلار صرف مدیریت و نگهداری سیستم پرداخت کرایه خود می‌کند. همچنین در صورتی‌که بازار تغییر کند و مقررات رقابتی خاصی وضع شود، ارگان حمل ونقل تنها با تغییر تامین‌کننده خود و بدون تغییر در سخت‌افزار و تامین‌کنندگان سیستم جمع‌آوری خودکار کرایه برنامه‌های خود را عملی خواهد کرد.
از جمله مزایای این طرح می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– عدم نیاز به صدورکارت‌های پرداخت کرایه در ارگان حمل و نقل و پیوند کارت‌های کرایه به کارت‌های بانکی
– کاهش هزینه‌های نگهداری خوانشگر کارت و سایر تجهیزات و سازگاری با استاندارد ISO
– انجام فرایند تسویه توسط شبکه‌های مطرح پرداخت و بهبود کیفیت آن
استفاده از کارت‌هاي بانکی باعث افزایش رضایت مسافران خواهد شد. مسافران می‌توانند بدون مراجعه به ایستگاه‌های خرید یا شارژ کارت‌های اعتباری مترو و اتوبوس از کارت‌های بانکی خود استفاده کنند. کارت‌های پیش‌پرداختی می‌توانند به‌صورت اینترنتی و یا در خرده‌فروشی‌ها و نه فقط در ایستگاه‌ها و کیوسک‌های مخصوص ارگان حمل و نقل شارژ شوند. راحتی استفاده از این کارت‌ها باعث افزایش سفرها نیز خواهد شد.
انواع روش‌های پرداخت غیرتماسی در صنعت حمل و نقل
تراکنش‌های غیرتماسی، تراکنش‌هایی هستند که نیازمند هیچ ارتباط فیزیکی میان دستگاه پرداخت و ترمینال نیستند. در یک تراکنش غیرتماسی، مشتری کارت غیرتماسی، وسیله یا موبایل خود را در فاصله نزدیک (کمتر از چهار اینچ) از POS قرار می‌دهد و اطلاعات پرداخت به‌صورت بی‌سیم از طریق فرکانس‌های رادیویی مخابره می‌شود.
تگ‌های RFID
قطعات الکترونیک ساده و ارزان قیمتی هستند که برای انتقال اطلاعات پرداخت استفاده می‌شوند. تگ‌های RFID شامل یک عدد ثابت (یک (ID است و به‌وسیله یک آنتن تقویت کننده عدد ذخیره شده را زمانیکه در فاصله مناسبی از یک خوانشگر قرار می‌گیرد منتقل می‌کند.
پرداخت موبایلی
استفاده از موبایل برای خرید یا سایر تراکنش‌های مرتبط با پرداخت، به‌عنوان پرداخت موبایلی شناخته می‌شود. چنین پرداخت‌هایی می‌تواند در یک محیط رقابتی یا مجازی آغاز و به روش‌های مختلفی از قبیل SMS/MMS ، اینترنت موبایلی و چیپ‌های غیرتماسی (مانند تکنولوژی NFC) هدایت شود.
ارتباطات NFC
تکنولوژی بر پایه مخابرات بی‌سیم است که امکان جابه‌جایی اطلاعات بین دستگاه‌هایی که در فاصله کمتر از 4 اینچ از یکدیگر قرار دارند را فراهم می‌کند. موبایل‌های مجهز به تکنولوژی NFC دارای یک چیپ هوشمند هستند که به آنها امکان پرداخت را می‌دهد. تراکنش‌های پرداخت NFC میان موبایل و دستگاه POS نیز از یک پروتکل ارتباطی مشابه که در کارت‌های اعتباری و نقدی بدون تماس استفاده می‌شوند، بهره می‌برند.
کارت‌های هوشمند
یک کارت هوشمند ابزاری است شامل یک آدرس یکپارچه امن مانند چیپ NFC که ازطریق تماس یا به‌صورت غیرتماسی با خوانشگر ارتباط برقرار می‌کند. برخی از کارت‌ها توانایی ذخیره و تبادل حجم بالایی از اطلاعات را با خوانشگر کارت هوشمند دارند.
کارمزد مبادله
در طرح پرداخت غیرتماسی برای هر تراکنش با توجه به ساختار پیشنهادی یک کارمزد مبادله تعریف شده است. کارمزد مبادله، کارمزدی است که بانک پذیرنده به بانک مشتری (بانک صادرکننده) در زمان پذیرش کارت‌های بین‌المللی پرداخت می‌کند. در این مقاله «پذیرنده» اشاره به ارگان حمل و نقل مانند شرکت مترو یا اتوبوسرانی و مشتری اشاره به «مسافر» دارد.
در یک تراکنش کارت اعتباری یا نقدی، بانک صادرکننده کارت پس از کسر کارمزد مبادله، باقیمانده را به بانک پذیرنده ارسال کرده و بانک پذیرنده نیز وجه تراکنش را منهای کارمزد مبادله و نرخ تخفیف (این نرخ به بانک پذیرنده تعلق دارد) کرده و کرایه حمل را به سازمان یا ارگان حمل و نقل مربوطه ارسال می‌کند. با توجه به خرد بودن تراکنش‌ها این تسویه به صورت آنی نبوده و به‌صورت تجمعی و در دوره‌های مشخصی صورت می‌گیرد.
برنامه‌های در حال اجرا در ایالات متحده آمریکا و سایر نقاط جهان
برنامه‌های پایلوت مشابه بسیاری در صنعت حمل‌ونقل ایالات متحده و برخی کشورهای جهان به‌طور آزمایشی در حال اجرا است. در این بخش مروری کوتاه بر این روش‌ها خواهیم داشت.
سیستم حمل و نقل نیویورک
فاز اول از برنامه پایلوت سیستم حمل و نقل نیویورک با همکاری مسترکارت و سیتی‌بانک در سال 2006 آغاز شد. این طرح به منظور آزمودن دستگاه‌های کارت هوشمند بانکی غیرتماسی در پرداخت کرایه حمل و نقل راه‌اندازی شد. ایستگاه‌های مترو برای آزمایش این طرح انتخاب شدند. خوانشگر کارت هوشمند PayPass مسترکارت و ISO/IEC 14443 در نقطه ورود ایستگاه‌ها نصب شد.
وقتی‌که مسافر از محل تحویل بلیط عبور می‌کند، بایستی کارت خود را به دستگاه خوانشگر کارت بزند. تراکنش اولیه دارنده کارت همواره مجاز شناخته می‌شود حتی اگر حساب وی در شرایط مطلوب نباشد. وقتی یک مجموعه از کرایه‌ها به‌طور منفرد ارسال شدند، این مجموعه جمع‌آوری شده و وضعیت حساب بررسی می‌شود.
فاز اول این طرح موفقیت‌آمیز بوده و حاکی از آن است که با استفاده از کارت‌های بانکی غیرتماسی برای پرداخت هزینه سفر، مشترکین خطوط مترو 17 درصد افزایش یافتند و افزایش 8 الی 13 درصدی در درآمد حاصل شد. دلیل این افزایش راحتی استفاده از کارت‌های غیرتماسی بوده است.
فاز دوم این طرح در سال 2010 راه‌اندازی شد که در این فاز تمامی کارت‌های پرداخت غیرتماسی مورد پذیرش قرار گرفت.
– سیستم حمل و نقل لسآنجلس و حومه (مترو لسآنجلس1)
سیستم حمل ونقل لسآنجلس با همکاری Visa و Ready Credit Corporation و اپلیکیشن پرداخت کرایه Transit Access Pass در سال 2008 راه‌اندازی شد. مسافران می‌توانند با استفاده از این کارت‌های پیش‌پرداختی دو کاربرده، علاوه بر پرداخت کرایه برخی محصولات را نیز خریداری و در هر جایی‌که کارت نقدی ویزا مورد پذیرش است هزینه خرید خود را پرداخت کنند.
در مرحله آزمایشی این طرح دو نوع کارت قابل پذیرش است:
– کارت‌های پرداخت کرایه و خرید قابل شارژ: این کارت را می‌توان از کیوسک موجود در سیستم مترو لسآنجلس خریداری کرد. این کارت‌ها قابل شارژ تا مبلغ 500 دلار بوده و از آن می‌توان برای پرداخت کرایه و پرداخت هزینه خرید استفاده کرد.
– کارت‌های قابل شارژ پرداخت کرایه، خرید و برداشت از: ATM این کارت‌ها سفارشی بوده و به‌صورت آنلاین یا تلفنی قابل صدور و حداکثر تا مبلغ 10 هزار دلار قابل شارژ هستند. برای کارت‌های با مبالغ بالاتر از یک سقف مشخص، یک مشخصه به این کارت‌ها افزوده می‌شود که امکان برداشت نقدی از ATM را فراهم می‌کند. همچنین از نظر کارکرد، مشابه کارت‌های پیش‌پرداخت ویزا بوده و قابلیت خرید در خارج از شبکه حمل و نقل را نیز دارند.
– سیستم حمل و نقل ایالت یوتای آمریکا (UTA2)
ایالت یوتا از پیشگامان استفاده از سیستم پرداخت کرایه غیرتماسی در آمریکا است. یوتا خدمات حمل و نقل شش روستا و بالغ بر 1400 مایل مربع خدمات اتوبوس و قطار ارایه می‌دهد. این شرکت در اکتبر 2009 به‌دلیل راه‌اندازی سیستم جمع‌آوری کرایه الکترونیک (EFC3) برنده جایزه انجمن نوآوری حمل و نقل عمومی آمریکا شد.
UTA دو نوع کارت هوشمند صادر می‌کند:
Eco Pass: ویژه کارمندان
Ed Pass: ویژه دانش‌آموزان
این نوع کارت‌ها توسط کارفرمایان یا مدرسه دارنده‌کارت، پیش‌پرداخت یا خریداری می‌شوند. این سیستم همچنین کارت‌های شناسایی کارمندان یا مدارس که برای کار با سیستم UTA فعال شده‌اند را می‌پذیرد. EFC کارت‌های غیرتماسی بانکی بین‌المللی را نیز می‌پذیرد.
برنامه‌های حمل و نقل در سایر نقاط جهان
Visa Europe طرحی مشابه با طرح مترو لسآنجلس را در پاریس اجرا کرده است. این سیستم نیز از کارت‌های PayWare ویزا استفاده می‌کند.
در مالزی کارت‌های غیرتماسی ویزای محلی در ایستگاه قطارهایی که از فرودگاه کوالالامپور به ایستگاه مرکزی اتوبوس در حرکت هستند مورد پذیرش است. در استانبول نیز از کارت PayWare ویزا استفاده می‌شود و مسافران با تکان دادن کارت خود بر گیت‌های عبور هزینه سفر خود را پرداخت می‌کنند. طرح‌های پایلوت مشابه بسیاری در شهرهایی مانند هنگ‌کنگ، لندن و دهلی نو در حال اجرا است.
طرح‌های نوآورانه پرداخت موبایلی در صنعت حمل و نقل
مروری بر برنامه تجارت موبایلی 4 BART
First Data با مشارکت چند گروه منتخب، به‌منظور تست یک نوآوری در تجارت موبایلی در یک شرکت حمل و نقل شهری وارد عمل شد. در این برنامه آزمایشی، 230 مسافر BART به موبایل‌هایی که دارای تکنولوژی NFC بودند مجهز شدند. هر یک از مسافران حساب پیش‌پرداختی چندگانه داشتند که از طریق نرم‌افزار مدیریت حساب تلفن، مدیریت می‌شد و یک حساب، کرایه مشتریان BART را جمع‌آوری می‌کرد. برای پرداخت هزینه حمل و نقل کافی بود تا مسافران تلفن همراه خود را بر جایگاه پرداخت بگیرند. پرداخت‌ها به‌صورت اتوماتیک ثبت شده و از حساب کرایه BART آنها کم می‌شد. اطلاعات نشان می‌دهد که تقریبا 9000 سفر توسط مشترکین از طریق این سیستم صورت گرفته است.
طرح‌های NFC
در سال ۲۰۰۸، شرکتی در آلمان، موبایل ۲۰۰ نفر را در یک برنامه آزمایشی مجهز به برچسب‌های NFC کرد. وقتی این افراد سوار وسایل حمل و نقل عمومی می‌شدند، به صورت خودکار ورود و خروج آنها ثبت می‌شد و آخر هر ماه، صورت‌حساب برای آنها صادر می‌شد. در سال ۲۰۱۰، این طرح در مورد ۳۰۰۰ نفر دیگر نیز انجام شد. به‌زودی اتوبوس‌های شهر مادرید هم، مجهز به این فناوری خواهند شد.
با نگاه سیستمی به طرح‌های نوآورانه درمی‌یابیم که بدون مشارکت همه جانبه شرکت‌های مخابراتی، موسسات مالی و اعتباری و بانک‌ها، PSPها، شرکت‌های مشاوره، خرده‌فروشان، پذیرندگان و مسافران هیچ طرحی به نتایج مورد نظر دست نخواهد یافت. هرچند پیشرفت‌های اخیر کشور در تبلیغ و استفاده از کارت‌های پیش‌پرداختی در مترو و اتوبوس‌ها چشمگیر بوده اما برای پیوند با سیستم یکپارچه‌ای که در جهان درحال شکل‌گیری است، نباید از وضع چشم‌اندازی روشن در این صنعت غافل شد. (امور روابط عمومي و تبليغات)
پاورقي‌ها
1. LA Metro
2. Utah Transit Authority
3. Electronic Fare Collection
4. Bay Area Rapid Transit
منبع
Transit Payment Systems:A Case for Open Payments, A First Data White Paper May 2010
منبع: تارنمای ایران کیش
