با سپاس ؛ کيف پولتان را بخاطر داشته باشید/بهار 92 آغاز دوره سپاسگذار های موبایل در ایران

سپاس در واقع سامانه پرداخت الکترونیک سیار است که شاید بهتر بود ، مفهومی مبتنی بر کیف پول هم کنارش می‌گذاشتیم./ نشانه های این مدل عبارتند از: اولmps که یک mpsوسط قرار می گیرد و دیگری موبایل پیمنت‌هاست که ما اسمش را سپاس گذاشته‌ایم و بقیه موارد نیز از قبل موجود بوده مثل شتاب، بانک‌ها، سوئیچ کارت‌هایشان، شاپرک، psp و … که دست نمی‌خورد./

سپاس یک زیرساخت است به نام مدیریت پول ملی کشور و در آن صورت آنچه که برای استفاده و بهره‌برداری از این سرویس وجود دارد ضرورتا در بحث موبایل خلاصه نخواهد شد که اپراتورها ضرورتا در یک طرف قضیه باشند بحث کیف پول روی کارت که سهم دیگری هم باشد دلیل دیگری برای این امر است.

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک بانک مرکزي با کمک شرکت هاي ملي و خدمات انفورماتيک عملياتي کردن «سپاس» يا همان سامانه پرداخت الکترونیک سیار را به صورت خيلي جدي دراولويت کاري خود قرار داده است.  شاید بهتر بود ، مفهومی مبتنی بر کیف پول هم کنار نام سامانه قرار داشت اما به هر حال وظايف محوله و خدمات ، خيلي زود سايه بر نام مي اندازند و طبعا بعد از اجرايي شدن ، مردم با شنيدن نام سپاس  کيف پول الکترونيک خود را به يادخواهند آورد. اما این سوال مطرح می شود که در حال حاضر اين سامانه در چه مراحل اجرايي قرار دارد و اساسا قرار است کدام بخش از نيازهاي مردم را در حوزه پرداخت پاسخگو باشد آیا ساختار فني و اجرايي آن شبيه شاپرک است يا شتاب يا با ساختار متفاوتي اداره خواهد شد است و چه نظام حقوقي بر آن حاکم خواهد بود؟ مجموعه اين سوالات در ميزگردي با حضور دکتر محرميان، معاون ..، مهندس سيفي مدير پروژه سپاس در شرکت خدمات انفورماتيک و مهندس مرتضويان … شرکت ملي انفورماتيک بررسي شده است. متن ميزگرد را با هم مي خوانيم:

××××××××××××××××××××××××××××××××

فراهاني-سامانه سپاس اکنون در کجاي راه قرار دارد؟

سیفی:صحبت هاي من در واقع در راستای صحبت‌های آقای احمدی دبيرکل محترم بانک مرکزي در جراید است. اندوخته‌هایی در این رابطه در حال حاضر وجود دارد وصحبت‌ها نیز تئوریزه‌تر شده اما از آنجا که عملیاتی نشده، در حد حرف و سخن است. البته کار با سرعت بالایی در حال انجام است ؛ ولی به هر صورت تا زمانی که اجرایی نشده نمی‌توانیم درباره‌ آن حرف بزنیم. درباره شاپرک هم زمانی رسانه ها اولین گزارش ها را منتشر کردند، که همه‌چیز رسما تایید شده بود وکار خیلی سریع ‌جلو می‌رفت.

فراهانی – بحث شاپرک البته خیلی با سپاس متفاوت است، سپاس سامانه ای است که بانک ها  در موردش فکر  و سرمایه گذاری چندانی نکردند از سوی دیگر  تعداد تراکنش‌های موبایلی زیاد نیست.

 سیفی- ولی زیاد خواهد شد یا بهتر بگوییم زیاد می‌شود.

فراهانی – ولی درباره پایانه‌های فروشگاهی همه درگیر بودند ومخاطب زیاد دارد.

سیفی – تفاوت در رویکرد بانک مرکزی است. درباره پایانه های فروشگاهی، بانک مرکزی به هر دلیلی ورود نکرد و بازار خودش جلو رفت، بنابراین یک سری اتفاقاتی افتاد که اصلا بعضا خلاف بود و نمی‌بایست اتفاق می‌افتاد.  بانک مرکزی زمانی ورود پیدا کرد که آشفتگی‌بازار زیاد شده بود. آن زمان بود که شاپرک مطرح شد . اما اکنون درباره سپاس همان لحظه‌ای که باید وارد شود ورود پیدا کرده است.

محرمیان- در واقع فلسفه چنین فضائی، به این برمی‌گردد که همه فعالان حوزه اقتصادی نیاز به ارتباط دارند . یعنی اینکه مثلا بانک، psp، مغازه، اپراتور ، موبایل و حتی مشتریان  و هرچه که در حوزه اقتصادی فعالیت می‌کند را باید در نظر گرفت به عبارتی همه  برای انجام پرداخت‌هایشان به صورت الکترونیک به این رابطه نیازمندند. حال ما در این فضا چند راه داریم . یکی از راهها این است که ارتباط به خودی خود ایجاد شود که در چنین شرایطی تعداد زیادی ارتباط تار عنکبوتی به وجود می‌آید  ویکپارچگی حاصل نمی شودودرنهایت هم این ارتباطات، ارتباطاتی غیراستانداردخواهدبود که قابل مدیریت هم نیست علاوه براین بانک مرکزی از آنجا که باید کلیه فضاهای اقتصادی و پولی کشور را تحت کنترل داشته باشد، قادر به این کار نخواهد بود . در واقع بهترین راه این است که NTT هایی که در  فضای اقتصادی کشور فعال هستند ، حول محور یک هاب مرکزی جمع شوند که برای نمونه این اتفاق در بانک‌ها و سوئیچ‌هایشان در شتاب و  در حوزه pspها با شاپرک افتاده و در حوزه پرداخت‌های همراه هم با سپاس خواهد افتاد. در این فضا که  هاب آن مرکز باشد، یک فضای برد-برد برای همه بازیگرها شکل می گیرد. چه در حوزه شتاب و چه در شاپرک وچه سپاس.

فراهانی- آیا در سپاس الگویی شبیه شاپرک ایجاد می‌شود؟

محرمیان -عملا همان است. منتها برای بازیگرهای خاص آن حوزه.

سیفی-البته نه به مفهومی مثل شاپرک. در حوزه سپاس مفهوم کیف پول الکترونیک مطرح است و به عبارتی در کسب وکاری وارد می‌شود که قوانین آن از سمت بانک مرکزی تا کنون وجود نداشته و اکنون درحال تدوین است و بعد از تصویب  به سامانه‌ها ابلاغ می‌شود . باید در قوانینی مشخص گردد که یک mps اگر می‌خواهد خدمات کیف پول ارائه دهد  چگونه باید با شبکه بانکی ارتباط داشته باشد؟ کیف تا چه سقفی می‌تواند مبلغ داشته باشد؟ چه مبلغی را می‌تواند به عنوان تعداد دفعات خرید روزانه منظور کند؟ در این مجموعه مقررات به این گونه مقوله هاپرداخته خواهد شد.

فراهانی- در خصوص زیرساخت فنی‌ سپاس بیشتر توضیح دهید؟

سیفی- البته آقای احمدی درباره این امر همه‌چیز را گفته‌اند.و به نظر من هم حساب شده صحبت کرده‌اند و خط مشی کلی را برای همه مطرح کرده‌اند که  بحث کاملی است.

فراهانی- ما می‌توانیم دوباره مروری داشته باشیم.

سیفی-جایگاه فنی‌ سپاس در واقع شبیه سایر سامانه‌های ملی است. هر سامانه از یکسری مجموعه NTT تشکیل شده برای مثال شتاب از مرکز شتاب و اعضا شتاب تشکیل می‌شود که در واقع یک شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی است. این شبکه از مرکز و اعضایش و یک سلسله قوانین و مقرراتی که برای آن  وجود داردتشکیل شده است. در شتاب هر عضو برای خودش یک مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و قوانین و مقررات دارد. به همان شکل هم درباره شاپرک است به طوریکه در واقع شاپرک هم تشکیل شده از یک مرکز شاپرک با n تا عضو که این عضو ها یکی pspاست که هر psp برای خودش، n تا وسیله دارد و یکسری قوانین و مقرراتی که بر آنها و سایر اعضاحاکم است. در مورد سپاس هم به همین شکل است. اگر شما یک دایره‌ای برایش در نظر بگیرید یک مرکز به نام مرکز سپاس دارد و یکسری NTT که در وسط قرار می‌گیرند. حالا این سوال مطرح می شود که NTTها چه هستند. بارزترین آن شرکت‌هایی هستند که به آنها اصطلاحا می‌گوییم mps. در نوکیا هم اینها را به همین اسم و واژه می‌شناسند. mpsها خدمات پرداخت‌های همراه را بر بستری که یسیار رایج است یعنی بر روی پایانه‌هایی به نام موبایل ارائه می کنند و ما به راحتی می‌توانیم پرداخت داشته باشیم. حال در این موبایل می‌توانیم کیف پول و پول خرد هم قرار دهیم و این پول می تواند کاملا مشخص و قانونمند باشد به طوری که افراد بتوانند با ابزار در دسترس خودشان و با رعایت استانداردهای امنیتی که از آنها خواسته می‌شود به پرداخت اقدام نمایند. بنابراین ما در این وضعیت یکسری شرکت‌هایی داریم که حدود 2 تا 3 تا از آنها شکل گرفته‌اند و  کار می‌کنند ولی هنوز قانونی برای انها وجود ندارد.

 فراهانی- بستر فنی  سپاس مثل شاپرک و شتاب است و یا اینکه تفاوت‌هایی دارد؟

سیفی -یک مقدار متفاوت است. این سوئیچ به خاطر نوع مقرراتی که بانک مرکزی تنظیم می‌کند از پایه نوشته می‌شود و بالا می‌آید ولی طبعا به خاطر زیرساخت‌های فنی مناسبی که در خدمات انفورماتیک وجود دارد سرعت تولید خیلی بالاست.

فراهانی -سرعت تولید بیشتر در مرحله نرم‌افزاری است یا سخت‌افزاری؟

سیفی- نرم‌افزاری است و سخت افزار خاصی نداریم بلکه همان سیستم رایج و سامانه‌های موجود است. ولی به لحاظ نرم‌افزاری یک سامانه‌ای کاملا جداست. کما اینکه حتی ما در زمینه شاپرک هم می‌بینیم که دایره شاپرک از دایره شتاب جداست. و در اینجا نیز دایره‌ای جدید به وجود خواهد آمد که نامش سپاس است. و این سپاس فقط جهت اتصالش به شبکه بانکی، از طریق شتاب خواهد بود و هیچ‌گونه ارتباط مستقیمی با دیگر اعضای سامانه‌های ملی نخواهد داشت.

فراهانی – سخت‌افزارش از خارج  يا داخل خریداری شده است؟

اگر استانداردهای سخت افزاری ما را تامین کند از داخل هم می‌شود تهیه نمود و اگر داخلی ها نتوانند استانداردها را تامین کنند از خارج. اینها چیز مهمی نیست کما اینکه در مورد شاپرک، آنچه که در لحظه وجود داشت، از داخل کشور تهیه شد و هر چه که موجود نبود از خارج خریداری شد. اینها اصلا مساله مهمی نیست و عامل بازدارنده‌ای محسوب نمی شود.

فراهانی – پس روی بحث نرم‌افزاری بحث می‌کنیم. چه شباهت‌هایی با سامانه‌های موبایل پیمنت و موبایل بنکینگ دنیا وجود دارد. اسمش را چه باید گذاشت؟

سیفی- سپاس در واقع سامانه پرداخت الکترونیک سیار است که شاید بهتر بود ، مفهومی مبتنی بر کیف پول هم کنارش می‌گذاشتیم.  خیلی جاهای دنیا این سامانه را دارند و ما اولین جایی نیستیم که این را بوجود می‌آوریم. در سنگاپور، یک مدلی وجود دارد که فکر می‌کنم نامش اختاپوس یا اقتاپوس باشدکه اول از یک کارت نقل و انتقال شروع شده و همان کارت تقریبا حالت کیف پول به خود گرفته و در حال حاضرکار می‌کند.

فراهانی – اتفاقا یکی از سوالات این است که حال که همه کارت دارند این نمی‌توانست خودش کیف پول باشد؟

محرمیان –  برعکس است. این کارت است که وارد کیف پول می‌شود. الان در واقع این ایده به شکل عکس در دنیا اتفاق می‌افتد. موضوع این است که آدم‌ها همیشه موبایل همراه‌شان است، به قول یکی از دوستان، وقتی از خانه در می‌آییم و موبایلمان را فراموش کرده باشیم برمی‌گردیم ولی اگر کارت بانکی‌مان را فراموش کرده باشیم، عمدتا برنمی‌گردیم و می‌گوییم که حالا امروز را به یک شکلی بدون کارت سپری می‌کنیم، نتیجتا این کارت است که دارد وارد کیف پول (موبایل) می‌شود.

 

فراهانی-  خوب من قبول دارم، من کارت را گفتم چون در واقع این ابزار اتصال به حساب است و در اینجا حساب مهم است. اما در کیف پول، در واقع پول در کارت است، به این خاطر من تفاوت می‌بینم.

سیفی-در واقع به نکته خوبی اشاره کردید وقتی در مورد کیف پول صحبت می‌کنیم معنی‌اش این است که قبلا توسط یک فعل و انفعال و یک تراکنش الکترونیکی پول از حساب بانکی فرد خارج و به یک کیف پول الکترونیکی وارد شده پس از این به بعد پول در شبکه بانکی نیست و در کیف پول قرار گرفته، نکته مهم در اینجا این است که محل نگهداری این کیف پول‌ها کجاست. یکجا می‌تواند خود موبایل باشد یکی دیگر اینکه می‌تواند نزد خود شرکت mps باشد که مشتری به آن وصل می‌شود و درواقع آن شرکت کیف پول مشتری را به شکل امانی نگه داشته است.

فراهانی- نکته خوبی را اشاره کردید حال در جهان کدام یک از موارد مذکوررایج تر است؟

سیفی-در واقع با توجه به روش‌های پیاده‌سازی متفاوتند وقتی شما کیف پول خودتان را روی دستگاه موبایل می‌گذارید در حقیقت روی بخش چیپ، یا در کارت هوشمند موبایل قرار می‌دهید. جای دیگر در موبایل قرار نمی‌گیرد به عبارتی روش تاییدش یک مقداری متفاوت است.

فراهانی- خب حالا معمولا کدام رایج تراست؟

سیفی-برای استفاده کننده فرقی ندارد وقتی که پولمان را نزد mpsهای موجود می گذاریم در واقع آن شرکت نزد خودش تشکیلاتی به وجود آورده وگرنه در حال حاضر در کجای کشور الان هست که کارت هوشمند با کیف پول داشته باشیم؟ پس نزد خودش این کار را کرده است. این امر می‌شود گفت که ساده‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین کاری بود که می‌شد در حوزه کیف پول صورت بگیرد نکته دوم اینکه آیا باز هم کیف پول دارید؟ بله شما همین الان می‌روید در مترو یک کارت مترو می‌خرید 1000 تومان و کارت از این به بعد نقش کیف پولی را بازی می‌کند و می توانید در یک‌سری سامانه‌های خاص از آن استفاده کنید.

فراهانی- شاید بهتر باشد اسمش را گذاشت بلیت الکترونیکی ، تا کیف پول الکترونیکی.

سیفی-خب حالا شما می‌توانید کیف پولی داشته باشید که در مترو از آن استفاده کنیدیا برای بلیت سینما یا مثلا بتوانید با آن قهوه و یا شارژ بخرید. این چه نقشی به خودش گرفته است ؟ در واقع یک کیف الکترونیکی است حاوی یک‌سری امکاناتی که به شما اجازه این کارها را می‌دهد. این حرف شما درست است که آن یک بلیت الکترونیکی است یک بلیت مدت‌دار است اما قبل از اینکه بلیت الکترونیکی باشد درآن مبلغی قرار گرفته است. من می‌خواهم یک مقدار فلسفی‌تر به این قضیه نگاه کنم.

فراهانی –  می‌دانید که چرا متفاوت می‌دانم چون ما مدام به حساب وصل می‌شویم و شارژ می‌کنیم. ولی در بلیت شاید یک پول مجازی ویا یک پول کاذبی وجود دارد.

سیفی-درست است. قبول دارم، این یک بلیت الکترونیک است. آن را هم آگاهانه بانک مرکزی پذیرفته، اما در این خصوص هدفمان چیست؟  ایا می‌گوییم که می‌تواند کیف پول باشد ؟ چون قبلا از شبکه بانکی برداشت شده و دیگر با آن ارتباطی ندارد و اگر گم شود مثل این که کیف پولمان گم شده است . در این صورت حداقل سازمانی که این را به وجود می‌آورد، باید تحت قانون و مقرراتی باشد. همین جا است که بانک مرکزی مشغول گذاشتن قوانین و مقرراتش است.در حالیکه در مورد بلیت الکترونیک من تا الان قوانینی ندیدم شاید هم وجود داشته باشد.

فراهانی- خب بعضی از چیزها بستر مصرفش وجود داشته است و خودش ایجاد شده است. بانک مرکزی در آن زمان نه فرصتش را داشته و نه در ذهنش بوده مثل بلیت، مثل جیرینگ که آمده پول ایجاد کرده، پس باید بانک مرکزی خیلی زودتر از اینها این کار را کلید می زدزیرا تقاضا بوده و بستر مصرف ایجاد شده بود….

سیفی-البته خود شما می‌دانید که بخش خصوصی جلوتر از قوانین است. بخش خصوصی یک سری فعالیت‌ها را انجام می دهد و منتظر قوانین نمی‌ماند که تصویب گردد. در کشور آنقدر کار نکرده وجود دارد و که بنده خدا بانک مرکزی هرچقدر هم به آنها می‌پردازد باز می‌بینیم که بخش خصوصی جهتش را گرفته و کار دیگری و فعالیت دیگری را سامان می‌دهد.

فراهانی – اگر بانک مرکزی زودتر ورود نکرده باید هر چند دیر ولی ورود کند. مثل سپاس که بالاخره آمده و تقریبا همزمان شده و  با وجود اینکه چندان تراکنش موبایل نداریم اما قوانین آن در حال تدوین است.

سیفی-ولی یادمان باشد که بانک مرکزی یک سازوکاری را گذاشته است و خیلی‌ها منتظرند ببینند خروجی‌اش چیست تا براساس همان سازماندهی کنند و بالا بیایند، الان این اتفاق افتاد و طبق اطلاع من، بانک مرکزی از تقریبا سه چهار ماه پیش با سرعت بسیار زیاد و جلسات بسیار که برگزار می‌کند در حال نوشتن قوانین است .

فراهانی-قوانین در دایره آقای آزاد است یا پیش‌نویس را آقای حکیمی تهیه می‌کنند و به آنجا می‌فرستند؟

محرمیان – قوانین را  حوزه بانکداری الکترونیک، اداره نظام پرداخت، تدوین می‌کند.

محرمیان

فراهانی- ولی باید آنجا نهایی شود؟

سیفی-بله وقتی ما روی این قضیه صحبت می‌کنیم منظورمان تهیه یک کتابچه‌ای است که پیش‌نویس رگولاتوری است.

فراهانی – البته، قبلا این اتفاق نمی‌افتاد. مثلا قوانین را آنجا تهیه می‌کردند و بعد می‌فرستادند و می‌دیدند که اصلا با نیازها منطبق نیست بعد که می‌خواستند اصلاح کنند یک چیز کامل متفاوت در می‌آمد و یک نزاعی در می‌گرفت و تا این نزاع به صلح می‌انجامید زمانی حدود یک سال طول می‌کشید.

سیفی-من یادم می‌آید که سال 81 که شتاب ایجاد شد و حرکت خود را شروع کرد، هنوز اداره نظام پرداخت وجود نداشت…

فراهانی- فکر می‌کنم که در مورد مگا پی‌اس‌پی‌ها بود که بعد از آن تجربه گفتند که شما پیش‌نویس را تهیه و سپس برای ما بفرستید که ما بعدا به لحاظ حقوقی آن را بررسی کنیم.

سیفی-کاملا درست می‌فرمایید در حال حاضر آن بلوغ ایجاد شده که ابتدا همه ی چیزها، مقرراتش آماده می‌شود و برای ارایه مجوزمورد بررسی قرار می گیرد. در مورد شاپرک هم این اتفاق افتاد، تا جایی که من اطلاع دارم ابتدا کتابچه‌اش آماده و تدوین شد و به سمع و نظر دبیرکل رسید، امضا و مجوزهایش اخذ شد و بعد کار انجام گرفت. در مورد سپاس هم قوانینی که تدوین می‌شود همین است. من فقط می‌خواستم این را بگویم که یک زمانی هست که شما فقط حرف یک طرح را می‌زنید اما هیچ کاری هنوز نکرده‌اید ویک صحبت رسانه‌ای انجام می‌دهید عرضم این است که در این مورد بخصوص اصلا بانک مرکزی رسانه‌ای کار نکرده است، کاملا اجرایی عمل کرده است و به اعتقاد من این بحث مثبت قضیه است.

فراهانی –جناب محرمیان آن بخشی را که بیشتر درگیر هستید و احساس می‌کنید که با آن در تماس هستید را مورد بررسی قرار دهید؟

محرمیان) در واقع برای شروع کار، ایده و پروراندن طرح در گروه مطرح می‌شد و عملا اجرای طرح زحمتش به گردن تیم مهندس سیفی بود و نتیجتا ما هر چقدر هم که بگوییم شاگردی مهندس سیفی خواهد بود.

فراهانی- ایده‌اش از کجا شروع شد و چرا شد سپاس و چیز دیگری نشد؟

محرمیان- در واقع فضای عمومی کشور این احساس را به وجود آورد و بیشتر هم مهندس نجفی این نگرانی را داشتند که در فضای کشور یک موج جدیدی از فعالیت‌های بانکی در اپراتورهای تلفن همراه در حال به وجود آمدن است و نتیجه‌ای که حاصل شد این بود که در این فضا نقش بانک مرکزی چیست؟ و بانک مرکزی چه نگرانی‌هایی دارد؟ اقای مهندس نجفی دستور تشکیل کارگروهی را دادند که در این رابطه بررسی صورت گیرد و حدود7 ماهی روی موضوع کار شد و از دل آن کارگروه و به خصوص تعاملاتی که با خود بانک مرکزی و دوستان دیگر در این حوزه وجود داشت این ایده‌حاصل شد که یک هاب متمرکزی برای ساماندهی این قضیه ایجاد شود.دوستان سعی کردند که ارزیابی‌هایی انجام دهند و طبق الگوهای دنیا، همه اینها را بررسی کردیم، با بازیگران این صحنه مصاحبه‌ها و جلساتی برگزار شد و در نهایت منجر به این طرح شد که اسمش را الان سپاس می‌گذاریم.

فراهانی – در واقع بخش مدل‌سازی را شما انجام دادید و بعد آن مدل را تحویل آقای سیفی دادید، در بخش مدل‌سازی چه شاخص‌هایی را بیشتر مدنظر قرار دادید؟

سیفی- شاخص‌های مهم را تحلیل کردیم: اول اینکه استاندارد باشد، به معنی اینکه هر کسی وارد شود از یک استاندارد واحدی تبعیت کند، پشت استاندارد، سازگاری باید ایجاد می شد بدین معنا که اگر مثلا 6 تا بازیگر وارد این صحنه می‌شوند و مردم مشتری این 6 تا بازیگر هستند، نیازی نباشد که مشتری هر 6 تا باشند تا بتوانند از بازار بهره ببرند مثلا فرض کنید که اگر یک نفر کیف پول اپراتور 1 را دارد، و نفر دوم کیف پول اپراتور یا ارگان 2 را دارد، بتوانند با همدیگر کار کنند.

فراهانی -پس با این حساب نیاز به الگو نیست چرا که شاپرک هم همین شکلی است این چه مورد اختصاص دارد.

سیفی –  خب در بحث شاپرک ما نیازی به اپراتور نداریم اما در اینجا اپراتور نقش اساسی دارد دیگر اینکه حضور بانک نیز در اینجا قسمت دیگر کار بود .باید برای بانک، اپراتور را می‌شناساندیم  وبالعکس و دیگر اتصال اینها است که دغدغه‌های سپاس است.

محرمیان -آقای سیفی هم در این رابطه توضیح فرمودند در واقع بحث اصلی ما در اینجا کیف پول است و عمدتا هم داریم بر تراکنش‌های آفلاین تمرکز می‌کنیم. آفلاین به این معنی که به صورت آنلاین به حساب بانکی منتقل نمی‌شود ممکن است تراکنش‌های داخل کیف پول آنلاین باشد.

فراهانی – الان اپراتور دارد یک کار بانکی می‌کند، خودبه‌خود باید (حالا که پای بانک مرکزی هم وسط است) بپرسد که چگونه با بانک مرکزی منطبق باشد. در این مدل‌سازی چطور با اینها کنار امدید؟

محرمیان- چیزهایی که نشانه های مدل جدیدند 2 تا 3 تا بیشتر نیستند: اولmps که آقای مهندس فرمودند یک mpsوسط قرار می گیرد و دیگری موبایل پیمنت‌هاست که ما اسمش را سپاس گذاشته‌ایم و بقیه موارد نیز از قبل موجود بوده مثل شتاب، بانک‌ها، سوئیچ کارت‌هایشان، شاپرک، psp و … که دست نمی‌خورد.

فراهانی- پس در واقع اپراتور ها همان mpsها خواهند بود درست است؟

محرمیان- ممکن است mps داشته باشیم که اپراتور نباشد.

فراهانی – چطور می‌شود؟

محرمیان –  سولوشن‌های موبایل پیمنت در واقع بسیار زیادند بعضی از این سولوشن‌ها، مبتنی بر اپراتور هستند که طبیعتا اگر کسی بخواهد از آن سولوشن‌ها استفاده کند حتما باید اپراتوروجود داشته باشد.

فراهانی – یعنی می شود روی موبایل نباشد؟

محرمیان –   سولوشن‌هایی برای پرداخت موبایلی هست که نیازی به همکاری اپراتور ندارد.

فراهانی –  پس می‌شود که ما فراتر از اپراتورها ، شرکت‌هایی داشته باشیم که سرویس کیف پول بدهند ؟

سیفی-البته نکته مهم این است که شاید اگر آن شرکت بخواهد اینگونه کار کند صرفه اقتصادی برایش نداشته باشد. خیلی از این شرکت‌ها هستند که زائده اپراتور اصلی هستند. مثلا شرکتی که خودتان نام بردید (جیرینگ). در غیر این صورت خود شرکت باید با یک اپراتور همکاری کند که در این صورت باید یک تعرفه‌هایی را نیز پرداخت کندکه شاید صرفه اقتصادی نداشته باشد پس به همین دلیل اپراتور به نوعی یکسری کارهای ارزش افزوده می تواند انجام دهد پس باید  به قضیه اینطور نگاه کرد که سودآوری بیشتری هم برایشان داشته باشد .

فراهانی- یعنی درسته که ممکن است یک شرکت غیر اپراتوری باشد ولی عملا صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

سیفی -این نظر شخصی من است و من نمی‌دانم که حتما این حکم درست است یا نه.

فراهانی- شما هم نظرتان همین است.

محرمیان- راستش در مورد صرفه اقتصادی نمی‌دانم چون در جاهای مختلف دنیا ما سولوشن‌هایی داریم که مدیریت شده و لزوما هم با اپراتور در ارتباط نبوده اند البته به قول آقای مهندس اگر اپراتور وسط باشد، همکاری بین- بین همیشه بهتر است معمولا در هر کاری هم همینطور است شما اگر بتوانید نظر همه بازیگران این حوزه را جلب کنید به هر صورت بهتر است منتها به این معنی  نیست که لزوما اینگونه باشد.

سیفی-شاکله اصلی قضیه استفاده از یک سری زیرساخت‌های اپراتور است که اگر قرار باشد اپراتور را همراه خودت نداشته باشی، اگریک ذره بخواهد با شما خوش‌رفتاری کند بیزینس خدشه‌دار می‌شود و اینها آن قسمت‌های قضیه است.

محرمیان- مثالی که می‌شود در اینجا زد و مربوط به همین حوزه است موبایل بنکینگ است که عموما دارند در ایران از sms استفاده می‌کنند sms در واقع اپراتور را درگیر همکاری می کند ولی می‌بینیم که مدلش دارد اجرا می‌شود و مشکل خاصی هم ندارد شما اسم اپراتور را هم خیلی این وسط ندارید مثلا به فرض اگر بخواهید از موبایل بنکینگ بانک ملی استفاده کنید و یا هر بانک دیگری، شما نمی‌گویید که خب شماره تلفن شما همراه اول است؟ ایرانسل است؟ هرچه می‌خواهد باشد آن بانک کارش را انجام می‌دهد.

فراهانی- البته بانک‌ها باز هم سمت اپراتورها رفته‌اند چون صرفه در آن بوده است.

محرمیان- این به سیاست‌های اپراتور هم بستگی دارد مثلا از دید فنی شاید sms و یا ussd چندان تفاوت عمده‌ای با هم ندارند چون یک کانال مخابراتی هستند. ولی سیاست اپراتور در حوزه ussd با sms فرق داردبه طوریکه در بستر ussd اپراتور می گوید من خودم این امکان را ارایه می‌دهم و هر که می‌خواهد باید به اپرتور وصل شود ولی در sms هیچ مشکلی نداشتند و اپراتورهای مختلف با هم کار می‌کنند ولی شما الان با شماره ایرانسل نمی‌توانید به ussd همراه اول و یا بالعکس وصل شوید و این به سیاست‌هایشان ارتباط پیدا می‌کند.

فراهانی – الان در واقع سپاس هیچ ارتباطی با موبایل بنکینگ ندارد، به عبارتی یک اتفاق در کیف پول و در پیمنت است. درست است؟

سیفی-بله این را باز هم تاکید می‌کنم که پرداخت‌های همراه مبتنی بر کیف پول .

فراهانی- بانک‌ها اصلا در این بازی نیستند درست است که شما کیف پول را وقتی شارژ می‌کنید به حساب وصل می‌شوید و…

سیفی-بله به شبکه بانکی وصل می‌شوید می‌گویید که من می‌خواهم این مقدار پول را بردارم و در کیف پولم واریز کنم  از این لحظه به بعد دیگر به شبکه بانکی وصل نیست.

فراهانی-بحث دیگر اینکه بانک مرکزی به اپراتورها گفته که شما کار بانکی می‌کنید چون پول مردم را در سیم‌کارتی که در موبایل هست می‌گذارید (در چیپ آن) این تعامل‌ها را براساس چه استانداردهایی تعریف کردید؟

محرمیان – یک مورد را عرض کنم و بعد اگر آقای سیفی صلاح بدانند جزئیاتی را بفرمایند. بانک مرکزی چند نگرانی اصلی دارد اول اینکه نگران خلق پول است. می‌دانید که بانک مرکزی تنها مکان یک کشور است که مجوز خلق پول را دارد و در نتیجه اگر احساس کند که جایی نیاز به نظارت دارد و باید جلوی خلق پول را بگیرد، وارد می شود از جمله همین‌جا. شما در نظر بگیرید مثلا من یک سیستم کیف پول راه انداخته‌ام، آقای سیفی  از حساب بانکی‌اش پول را بیرون می‌کشد و  به حساب بانکی من واریز می کند، بعد پول در حساب بانکی من است ولی در عین حال آقای مهندس یک پول مجازی در کیف پولش دارد و با این پول مجازی که ایشان دارد همزمان می‌تواند خرید کند و من نیز  با آن پولی که در بانک دارم می‌توانم همرمان خرید کنم.

فراهانی- البته پول که از حساب بیرون رفت دیگر برنمی‌گردد.

محرمیان –  قبول اما وقتی ایشان خواست کیف پولش را شارژ کند پول را از حسابش خارج و به حساب من منتقل می کند ،حالا اگر mps مقررات را رعایت نکند می‌توانم با پولی که در حسابم است کار کنم از سودش استفاده کنم همزمان از آن پولی که آقای سیفی در کیفش دارد می‌تواند استفاده کند یعنی در واقع خلق پول شده است.

فراهاني- دقیقا الان درست است که خرد خرد 10 هزار تومان یا 100 هزار تومان ولی در واقع حجم زیادی از پول است. آیا اپراتور می‌تواند استفاده کند یا نه؟

محرميان- در مدل بوجود آمده اپراتور حق استفاده از رسوب را ندارد.

سيفي- در این مدل وقتي  پولی که از حساب فرد خارج شد، این پول در اختیار اپراتور هم نیست. کلید قضیه اینجاست. اینها هیچ‌گونه حق دخل و تصرفی در این پول ندارند و به گفته آقای دکتر محرميان نمی‌توانند از خواب پول استفاده کنند و اگرچه از حساب بانکی فرد خارج می‌شود اما تحت نظارت بانک مرکزی است.

فراهاني-  چون ارتباط وجود دارد مشخص است که از کدام حساب برداشت شده؟

سیفی-بله دقیقا. بانک مرکزی از این لحظه به بعد نظارت را انجام می‌دهد و باید همه خیالشان راحت باشد که خلق پول هم صورت نمی‌گیرد.

فراهاني- نحوه تعامل با اپراتور و نظام کارمزد چگونه است؟

سیفی-اینها قوانین نظام پرداخت کشور است و بانک مرکزی اعمال نظر می‌کند ..

فراهاني-  آقای مرتضویان شما که نماینده شرکت ملی هستید نقش شرکت ملی انفورماتيک در سپاس به عنوان پل بین وظايف حاکمیتی و  اقتصادی چگونه خواهد بود؟

مرتضویان-این تجربه جدیدی است، و همکاران من  در خدمات درحال پيشبرد بخش‌های فنی آن هستند. طرح بدين شکل است که  به عنوان یکی از سوئیچ‌های ملی کشور مثل تجربیات قبلی، شرکت ملی هم از بعد فرآیندها به این امر کمک رسانده و در عين حال دخيل بوده است. از جمله کارگروهی که شکل گرفته متشکل از مجموعه شرکت خدمات و ملی انفورماتيک است. شرکت ملي داراي وظايفي است وهمچنين  از بعد اینکه این پروژه به صورت ملی باید به اجرا برسد و در بعد حاکمیتی آن  داراي مسئوليت است. همچنين در تدوين قوانین و الزاماتی که بر این نوع نظام پرداخت حاکم هست شرکت ملی در حال کمک‌رسانی به بانک مرکزی است.

فراهانی – در بعد سازمان دهي  شرکت ملي در واقع مهمترين وظايف  را بر عهده د ارد. از اين حيث اکنون در چه وضعيتي قرار داريد؟

مرتضویان- برای همین هم یکی از فعالیت‌های مشترکی که شروع شده و دنبال می‌شود ايجاد و  توسعه نهادی است که در بانک مرکزی به این منظور به وجود خواهد آمد. در واقع یک نوع موسسه مالی جدیدی که هدفش عرضه خدمات پرداخت است از جمله کیف پول که ابزار مهمی در پرداخت تلقی می‌شود، این نظام از نقطه شروع که ارزیابی این موسسات است تا اعطا مجوز، بازبینی‌ها و بازرسی‌ها، انقضاء و یا خاتمه (در بدترین حالت ممکن) و تمام فرآیندی که این موسسه مالی در شبکه مالی کشور طي  می‌کند، تماما در حال تدوین در بانک مرکزی است. ابعاد اجرایی آن در شرکت خدمات است اما در ابعاد دیگر شرکت ملي انفورماتيک در کنار بانک مرکزی در حیطه نظارت و اجرا در حال روشن‌سازی آن هستند..

مرتضویان

فراهاني-در بحث سپاس، شاکله سازمان  آیا مثل شاپرک شکل می‌گیرد و بعد mps  ها می‌آیند و یا نه مثل شتاب در خود شرکت خدمات است و بقیه خدمات بگیرند.

مرتضويان- بحث چالش‌برانگیزی است. آخرین بحث‌ها که با بانک مرکزی داشتیم این است که سوئیچ سپاس به عنوان یک سوئیچ ملی از نظر اجرایی و مولفه‌ای در ساختار پیمنت کشور یک هویت حقوقی مستقل انگاشته ‌شود حالا این هویت حقوقی مستقل، یک شرکت تخصصی باشد  یا بستر فعلی که در شرکت خدمات مانند سایر سوئیچ‌ها فعالیت کند در هر حال  فعلا فرآیند تولید را به عنوان هویت مستقل در شرکت خدمات طي می‌کند و به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت‌های اجرایی و توسعه این سوئیچ بحث نگهداری و توسعه آن در شرکت خدمات دنبال شود ولی از نظر حقوقی سپاس  یک هویت حقوقی مستقل مثل شاپرک در شبکه پرداختی کشور خواهد بود و به نظر مي رسد بانک مرکزی نظرش این است که مشابه آن چیزی باشد که در شاپرک به وجود آمد.

فراهانی) پس احتمالاما در آینده یک شرکت سپاس خواهیم داشت؟سهامدارانش به چه شکلی خواهد بود؟ حتما بانک‌ها نیستند و اپراتورها هستند.

مرتضويان)-ببينيد  هنوز بحث شکل‌گیری سوئیچ و مقدم بر همه فعالیت‌ها بحث تولید آن است که ابتدا باید زیرساخت به وجود آید و بعد آرام آرام شبکه فراهم شود و مشابه تجربیات دیگر در بانک مرکزی و یا سازمان‌های حاشیه آن، به طور تدریجی، ابعاد دیگر این کسب و کار شکل می‌گیرد و فعلا اولویت اول، شکل‌گیری نظام فنی‌اش بوده و راجع به بخش‌های حقوقی‌ به خاطر اولویت‌بندی و اضطراری که هست فعلا تصميم گيري نشده است. در عين حال باتوجه به اينکه بعضی شرکت‌ها در این زمینه کارهایی انجام داده بودند و منتظر بودند که این زیرساخت شکل گیرد و برای آنها اهمیت داشت تا مشتریان خود را از دست ندهندبحث توليد در اولويت قرار گرفت و بعد ساختارها و چارچوب‌های دیگر این قضیه نيز در بانک مرکزی و در شرکت ملی یا خدمات پيگيري خواهد شد.

فراهاني- آيا می‌شود پیش‌بینی کرد که همانند  شاپرک که بانک، بانک مرکزی و pspها درگیر بودند در بحث سپاس هم شرکت‌هایی مثل جیرینگ که همان mps هستند و اپراتورها جای بانک را می‌گیرند و می‌شود پیش‌بینی کرد که بانک مرکزی سهامدار عمده خواهد بود.

سيفي -اینکه در سازمان کاری سپاس چه نهادهايي باشد  هنوز بانک مرکزی و یا شرکت انفورماتیک ورود هم پیدا نکرده اند و همانطور که گفتم بیشترین اهمیت این است که این سرویس چون در حال بهره‌برداری در کشور است، در درجه اول مقررات آن آماده و تصويب شود سپس سرویس که آماده شد طبعا تحویل سازمانی داده خواهد شد اما  این مسئله در بحث‌های بعدی مطرح خواهد شد.

فراهاني-  شما می‌گویید مقررات یعنی ساختار حقوقی. خودبه‌خود از ابتدا روی آن فکر می‌شود که زیر سایه شرکت خدمات یا یک شرکت حقوقی جدا باشد.

سيفي -این چیزی نیست که در اختیار شرکت خدمات باشد. شرکت خدمات مجری است و دستور بانک مرکزی را اجرا می‌کند. و بانک مرکزی در شرایط فعلی روی آن بررسی انجام نداده فقط می‌گوید که سپاس هست قوانین آن استخراج شود و بالا بیاید.

مرتضويان- اینکه من گفتم سپاس مثل شاپرک خواهد بود این هم از آن آلترناتیوهاییست که هنوز بحث‌های لازمه برای ایجاد یک مدل موفق صورت نگرفته است.

فراهانی) نظام کارمزد هم بررسی نشده؟

مرتضویان) این بخش در قالب الزامات مالی و پرداختی‌ است که کارگروه مربروطه در حال پیگیری آن است. در واقع سیاست‌هاي اين نظام هنوز  روشن نیست که بگوییم یک عدد مشخصی تعريف شده. فقط بعضی از محدودیت‌ها و سقف‌ها ممکن است مورد اشاره قرار بگیرد.

فراهاني) سپاس کی تکمیل خواهد شد و خدمات خواهد داد؟

سيفي -امیدوار هستیم که در سال 92 به بهره‌برداری برسد.

مرتضويان- سپاس همانطور که اشاره شد یک زیرساخت است به نام مدیریت پول ملی کشور و در آن صورت آنچه که برای استفاده و بهره‌برداری از این سرویس وجود دارد ضرورتا در بحث موبایل خلاصه نخواهد شد که اپراتورها ضرورتا در یک طرف قضیه باشند بحث کیف پول روی کارت که سهم دیگری هم باشد دلیل دیگری برای این امر است. بسته به اینکه چه ابزاری از این استفاده می‌کند، ممکن است که نقش‌آفرین‌های مختلفی وارد صحنه شود.

ما معتقديم که سپاس بایدداراي زیرساختی باشد که یک نوع مدیریت را بر کیف پول و پرداخت‌هایی که مبتنی بر کیف پول خواهد بود اعمال کند و دوم منظم کردن و انضباط به سرویس‌های موبایل بنکینگ که آن بخشش با موبایل پیمنت فرق دارد. الان همان‌طور که اطلاع دارید هر بانکی برای خودش سرویسی را عرضه کرده و دست مشتری داده است. یکی از دیدگاه‌های دیگری که بانک مرکزی در این سوئیچ دارد اين است که ايجاد سپاس در راستاي مسيرهاي توسعه‌ آینده خواهد بود.

فراهاني-از حضور شما در ميزگرد بسیار متشکرم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع:فصلنامه تازه های اقتصاد