کسب و کار نوپا فینتک یا سراب !
از آنجا که بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران آینده صنعت بانکداری را در گرو رشد چنین کسب و کارهای نوپائی می‌دانند، تمایل به سرمایه‌گذاری در این شرکت‌های نوپا هم افزایش پیدا کرده است. تا جایی که بر اساس آمار منتشر شده در این زمینه، میزان سرمایه‌گذاری جهانی در استارت‌آپ‌های فینتک در سال 2014 به 12 میلیارد دلار رسیده که این میزان نسبت به سال قبل از آن 4 میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است.
این پدیده چرا بوجود آمده است؟
گروه های بسیاری هستند که در حوزه بانک ،بورس،بیمه و پرداخت الکترونیک در بازار ایران فعالیت می کنند استارت آپ های مالی مدت هاست در ایران حضور دارند اما اخیرا همچون استارت آپ های دیگر مدال شجاعت خود را از معاون فن آوری رئیس جمهور دریافت کرده و جرات بروز یافته اند.
سالها بازیگرانی محدود در این حوزه فعال بوده اند و شرکت های انگشت شماری با دسترسی به زیرساخت های مربوطه تلاش کرده اند بهترین سرویس ها را در این حوزه ارائه نمایند که البته کمتر رنگی از نوآوری و جسارت در آنها دیده می شود و بیشتر مشابه محصولات خارجی است و یا در بهترین حالت برای کاربران ایرانی شخصی سازی شده اند.سرویس هایی که شاید هرگز با ذائقه ایرانی ها ارتباطی نداشته است.
اگر از جنگ مایکروسافتی ها با فلسفه بازان نرم افزارهای متن باز مطلع باشید حتما می پذیرید که امروز انقدر که گوگل با زندگی شما عجین شده دیگر اسمی از msn یا yahoo به گوش نمیخورد.انقدر که اسم اندروید را می شنوید اسمی از ویندوز فون یا بلک بری در میان نیست.تفاوت کجاست؟انحصار در دسترسی به زیر ساخت ها هرگز پایداری قدرت بزرگانی چون یاهو و مایکروسافت را تضمین نکرد.
بسیاری از شرکت های فعال در حوزه فینتک به دلیل درگیر شدن با مشکلات روزمره امکان مشاهده ۳۶۰ درجه بازار و تحلیل آن را از دست داده اند و یا علیرغم اینکه پروژه ها در این سازمان ها و شرکت های بزرگ ظهور میکنند ولی در بروکراسی اداری پس از مدت کوتاهی به خاموشی می گرایند.
بسیاری ازین خدمات و محصولات نه بر اساس نیاز بازار و کاربران بلکه بر اساس تفکرات و دغدغه های درونی شرکت های فعال در این حوزه طراحی و عرضه میشوند و یا حتی بر اساس روند جهانی صرفا امکانات جدیدی از سرویس های خارجی کپی برداری می شود و به بازار عرضه می گردد که ممکن است نه به لحاظ فرهنگی و نه به لحاظ اجرائی با کاربران ایرانی سازگار نباشد.
فینتک ها بوجود آمده اند که نسل جدیدی از خدمات مالی را به بازار عرضه نمایند.نسلی که با در نظر گرفتن تمامی قوانین مالی و محدودیت های آن به بهترین نحو با تکنولوژی عجین شده اند.
بازیگران فینتک در ایران
در ایران برای داشتن یک کسب و کار نوپا فینتکی باید بازیگران قدرتمند آن را بخوبی بشناسید و قوانین اجتناب ناپذیر آنها را حتی نا نوشته در کسب و کار خود لحاظ نمائید.این بازیگران را میتوان به دو دسته تقسیم نمود
-اول نهاد های ناظر و قانونگذار :بانک مرکزی ج ا ا ،سازمان متولی نماد اعتماد الکترونیک،وب سایت ساماندهی،شاپرک
دسته اول بسیار با این پدیده غریبه هستند یا حداقل جبهه گیری آنها در مورد این پدیده این برداشت را ایجاد می نماید.قوانین و چهارچوب های این حوزه می بایست توسط این نهاد ها ایجاد و سازماندهی شود که هنوز گسستگی بسیاری در آن مشاهده می شود و عدم وجود پنجره واحد این موضوع را برای کسب و کارهای نوپا فینتکی بیش از پیش بغرنج نموده است.
-دوم بانک ها، شرکت های تامین کننده سرویس های پرداخت، شتابدهنده ها و سرمایه گذاران جسور
دسته دوم دو نظریه را دنبال می کند.طرفداران نظریه اول مبارزه با فینتک و ایجاد هرگونه سد در مقابل رشد و نمو آن را یک وظیفه تلقی می نمایند و طرفداران نظریه دوم آنهایی هستند که این کسب و کارها را نه تنها در جبهه مخالف تصور نمی کنند بلکه این پدیده را روشی مکمل برای زنجیره ارزش خود می پندارند و در تلاشند جائی برای آنها در اکو سیستم خود در نظر بگیرند.شتابدهنده ها و شرکت های سرمایه گذاری جسور نقطه اتصال پروژه ها با ساختارهای بزرگتر محسوب می شوند.
نتایج تلاش در این اکو سیستم
منبع موثقی در مورد آمار در این زمینه وجود ندارد.آنچه مسلم است برخی از استارت آپ ها میهمان شتابدهنده ها بوده اند و برخی دیگر مورد حمایت محدود vc ها قرار گرفته اند.اما اینکه واقعا کدام شتابدهنده ها چیزی به یک پروژه اضافه کرده اند و یا کدام vc ها پروژه را واقعا به موفقیت نزدیک کرده اند و با چه درصدی ریسک پروژه های سرمایه گذاری شده را پذیرفته اند هنوز اطلاعات کافی ارائه نشده است.
یقه سفیدهای فین تک
همانند هر تجارت دیگری این حوزه فعالیت هم ;یقه سفید های مخصوص خودش را دارد که هر یک به طرق مختلف سعی دارند از این بازار نو و ارزشمند سهم بیشتری کسب نمایند.استارت آپ هایی را تعطیل یا تشویق نمایند.از تسهیلات شتابدهنده بودن و یا مجوز های شرکت های سرمایه گذاری خطر پذیر به بهترین نحو بهره جویند.در این بین استارت آپ ها و اهداف آنها کمترین سهم را دارد و صرفا از آنها به عنوان پرچم حقانیت در راستای هدف یقه سفید ها استفاده می شود.چه بسا بسیاری ازین بزرگان به موانع بسیاری از استارت آپها اندیشیده اند و یا حتی بارها آنها را تجربه کرده اند ولی این تجربه را در اختیار تازه کارها قرار نمیدهند تا حرکت آنها در تاریکی ؛بزرگان این صنعت را به اهداف بزرگتر رهنمون شود.
بر بزرگان این عرصه پوشیده نیست آنچه امروزه از آن به عنوان استارت آپ فینتک یاد می شود در دو بستر موقت شکل گرفته است اول:نقص در قوانین دوم:در دسترس قرار گرفتن سرویس هایی که تا کنون برای برخی در دسترس نبوده است. لذا آنچه در رسانه ها منتشر و به عنوان فینتک از آن یاد می شود صرفا پروژه هایی با عمرکوتاه و بسیار آسیب پذیر هستند زیرا نه قانون از آنها حمایت می کند و نه آینده این صنعت در آنها لحاظ شده است.
لزوم وجود تشکل قانونی در حوزه فینتک
بسیاری از استارت آپ های فینتکی در مدتی کوتاه به این نتیجه رسیده اند که هیچ یک ازین بازیگران به دنبال ایجاد اشتغال و رفع موانع قانونی این حوزه و بسط و گسترش آن نیستند.اخیرا گروهی به حمایت سازمان بورس و اتاق بازرگانی تهران تشکیل شده است که به صورت خود جوش هدف ایجاد تشکل قانونی را دنبال می کند که البته اتفاقی است که قبلا انتظار آن می رفت.امید است با وجود این تشکل مدیریت این حوزه ساده تر گردد و از طریق تعامل با نهاد ها و سازمان های ناظر و دیگر بازیگران ;بستری مناسب و به دور از ابهام برای فعالیت در این حوزه شکل بگیرد.
دولت چه کارنامه ای در این زمینه دارد؟
اردیبهشت 95 در پی امضای توافقنامه همکاری مشترک بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و صندوق کارآفرینی امید، توافق شد، صندوق کارآفرینی امید، حمایت از شرکت های نوپای فعال در حوزه ICT که از سوی وزارت معرفی می شوند را به منظور توسعه فضای کارآفرینی و اشتغال زائی توسط بخش خصوصی، بر عهده گیرد.
مدت این توافقنامه پنج سال و مبلغ آن را یکصد و پنجاه میلیارد ریال (۱۵ میلیارد تومان) عنوان شده است که مبلغ یکصد میلیارد ریال توسط صندوق کارآفرینی امید و پنجاه میلیارد ریال (۵ میلیارد تومان) از محل منابع وزارت صرفاً برای حمایت از کسب و کارهای نوپا پرداخت می گردد.
در زیر خلاصه ای از گزارش صندوق کارآفرینی امید آمده است.
در پایان امید است با وجود شکل گرفتن اکو سیستم کسب و کارهای نوپا فینتک تلاش هر چه بیشتر در زمینه بلوغ آن صورت پذیرد و هر یک از حلقه های آن فارغ از در نظر گرفتن منافع کوتاه مدت افقی روشن را پیش روی جوانان ایرانی قراردهند که با روشن بینی ازین زیرساخت ها بهره جسته و به شکوفائی این صنعت کمک نمایند.
حامد میرشمسی
منابع
http://www.ictstartups.ir
http://irvc.ir
